Zaterdag 9 maart, ILUF Utrecht
Programma Studiedag Levinas Studiekring 2024
Locatie: Achter de Dom 14, 3512 JP UTRECHT, Bij vragen kunt u contact opnemen met Martine Berenpas: 0610766831/levinas.studiekring@gmail.com
10:30-11:00 Inloop met koffie/thee en wat lekkers
11:00-11:15 opening door Cees Zweistra
11:15-12:00 Rafaëlle Kwakkel – Het gelaat van de android
12:00-12:15 discussie en vragen
12:15-13:00 Lunch
13:00-13:45 Martine Berenpas – De Zhuangzi en Emmanuel Levinas over ethische competentie en interculturele filosofie.
13:45-14:00 discussie en vragen
14:00-14:15 koffie/thee pauze
14:15-15:00 Arjan Moggre – De robot als mens 2.0
15:00-15:15 discussie en vragen
15:15-15:30 Afsluiting
Informatie over de lezingen
Rafaëlle Kwakkel
Het eerste seizoen van de televisieserie Westworld stelt de kijker voor een raadsel, waarop Levinas’ denken een antwoord biedt. Westworld gaat over androids: kunstmatig intelligente mensen. Deze androids zijn in uiterlijk en voorgeprogrammeerd gedrag niet van natuurlijke mensen te onderscheiden, maar zij hebben geen vrije wil. Het eerste seizoen draait om de vraag wat er nodig is om de androids een vrije wil te laten verwerven. In de laatste aflevering wordt onthuld dat lijden hetgeen is dat de androids doet “ontwaken”. De serie geeft cinematografisch duidelijk aan wanneer dat gebeurt – maar doet dat maar voor één android, Maeve. Dat Maeve eerder dan de andere androids haar eigen keuzes kan maken, is opmerkelijk, aangezien de serie toont dat alle androids dag in dag uit met groot lijden te maken krijgen. In deze presentatie zal ik laten zien hoe het denken van Levinas helpt begrijpen wat er zo bijzonder is aan Maeve’s lijden, en ook context biedt voor het door Westworld gesuggereerde verband tussen lijden en de menselijke subjectwording.
Rafaëlle Kwakkel (1993) zal in maart 2024 de MA Literature in Society aan de Universiteit Leiden afronden. Onder begeleiding van Jan van Dijkhuizen deed zij onderzoek naar de rol van lijden in de filosofie van Emmanuel Levinas, Karel Čapeks toneelstuk Rossum’s Universal Robots en seizoen 1 van de televisieserie Westworld.
Martine Berenpas
Tijdens de studiedag zal ik een korte presentatie geven over mijn dissertatie die ik binnenkort zal afronden. In mijn onderzoek heb ik het denken van Emmanuel Levinas en de filosofie van de vroeg daoïstische tekst de Zhuangzi inzet om een filosofische houding te articuleren waarin wij recht kunnen doen aan de culturele ander. In mijn lezing zal ik laten zien dat de positie van diegene die de vergelijking in interculturele filosofie doet, voor een groot deel de vergelijking en de uitkomst van de vergelijking bepaald. Om de kolonisatie van de culturele ander zoveel mogelijk te vermijden en om optimaal te kunnen leren van en met de culturele ander is het belangrijk dat de interculturele filosoof zichzelf een houding aanleert waarin hij of zij zich bewust wordt van zijn of haar emotionele commitments en overtuigingen. Het actief de eigen hart/geest op dieet zetten gecombineerd met Levinas’ ethische relatie waarin de ander onze egocentrische positie in twijfel trekt, geeft de intercultureel filosoof een manier om de culturele ander vanuit een open, nieuwsgierige en gelijkwaardige relatie te benaderen.
Martine Berenpas heeft gezondheidspsychologie en wijsbegeerte gestudeerd aan de Universiteit Leiden. Ze is geïnteresseerd in fenomenologie, Frans existentialisme en Oosterse filosofie. Momenteel werkt ze als docent ethiek en politiek bij Fontys Hogeschool in Tilburg.
Arjan Moggre:
De opkomst en nieuwe mogelijkheden van AI dwingen ons na te denken over de wijze waarop wij ons als mens dienen te verhouden tot deze nieuwe revolutionaire technologie. Arjan Moggre reflecteert in zijn lezing op de vraag wat het belang is van de technische mogelijkheden van AI ten aanzien van het stimuleren van het menselijk brein. In zijn lezing concentreert hij zich op de relatie tussen de mens en de robot en probeert hij te specificeren op welke manier deze relatie afwijkt van de intermenselijke verhouding. Hij vergelijkt daarbij de filosofie van Merleau-Ponty met het denken van Levinas. Levinas fundeert de ethiek als bepalend onderdeel voor de menselijke relatie. Levinas ziet de mens in eerste instantie als een organisme dat leeft in de genieting. ‘Leven van…’ zegt Levinas is genieting. In zijn boek Totaliteit en Oneindigheid werkt hij vanuit dit basisprincipe toe naar een filosofie over de intersubjectiviteit en uiteindelijk naar een wat hij noemt fundering van de ethiek. Het gaat in dit werkstuk met name om zijn ideeën over het genieten als basis voor zijn filosofie. De ideeën van beide filosofen worden bekeken in het licht van de ontwikkelingen in de AI.
Arjan Moggre is na een carrière in de bedrijfskunde filosofie gaan studeren en klassieke gitaar aan de Schumann Academie. Beide opleidingen heeft hij afgerond. Zijn masterscriptie schrijf hij over De Robot als mens 2.0. Een onderzoek naar de verhouding tussen mens en robot. Arjan houdt van tuinieren en biljarten. Daarnaast spendeert hij graag tijd met zijn kleinkinderen.